بسم الله الرحمن الرحیم

امام هادي(ع) پس از شهادت جانسوز پدر بزرگوارش امام جواد(ع) در بغداد، به مقام منيع امامت نايل شد. در آن زمان، هشت سال و پنج ماه از عمر شريفش گذشته و به همراه مادر ارجمندش در مدينه به سر مي‌برد.

از آن هنگام به مدت سيزده سال در مدينه الرّسول(ص) اقامت داشت، تا اينكه متوكل عباسي (دهمين خليفه عباسيان) كه در دشمني با اهل بيت(ع) و آل علي بن ابي طالب(ع) معروف و مشهور بود، در سال 243 قمري آن امام همام را به سامرا (مقر خلافت خويش) طلبيد و در نزد خود، وي را تبعيدگونه نگه داشت.

شرايط بحرانى كه امامان شيعه در زمان عباسيان با آن روبرو بودند، آنان را واداشت تا ابزارى جديد براى برقرارى ارتباط با پيروان خود جستجو كنند. اين ابزار چيزى جز شبكه ارتباطى وكالت و تعيين نمايندگان و كارگزاران در مناطق مختلف توسط امام نبود.

هدف اصلى اين سازمان جمع آورى خمس، زكات، نذور و هدايا از مناطق مختلف توسط وكلا و تحويل آن به امام و نيز پاسخ‌گويى امام به سؤالات و مشكلات فقهى و عقيدتى شيعيان و توجيه سياسى آنان توسط وكيل امام بود. اين سازمان كاربرد مؤثرى در پيشبرد مقاصد امامان داشت. امام هادى عليه السلام كه در سامراء تحت نظر و كنترل شديدى قرار گرفته بود، برنامه تعيين كارگزاران و نمايندگان را كه پدرش امام جواد عليه السلام اجرا كرده بودند را ادامه داد و نمايندگان و وكلايى در مناطق و شهرهاى مختلف منصوب كرد و بدين وسيله يك سازمان ارتباطى هدايت شده و هماهنگ به وجود آورد كه هدف‌هاى ياد شده را تامين مى‌كرد.

پس از شهادت امام هادي(ع)، يادگار سليل امامت، حضرت امام حسن عسكري(ع) بدن مطهر پدر را غسل و كفن نمود و بر وي نماز گزارد. آنگاه اهالي سامرا كه جملگي در عزا و ماتم آن حضرت بودند، بدن شريف وي را به خيابان بزرگ شهر، معروف به "شارع ابي احمد" تشييع و بر وي نماز گزاردند و سپس به خانه‌اش برگردانده، و در همان جا مدفون نمودند

جايگاه وكلا در زمان امام هادي (ع)

فقدان تماس بين امام و پيروانش، نقش مذهبى سياسى وكلا را افزايش داد، به نحوى كه كارگزاران(وكلاى) امام، مسئوليت بيشتري در گردش امور يافتند. وكلاى امام به تدريج تجربيات ارزنده‌اى را در سازماندهى شيعيان در واحدهاى جداگانه به دست آوردند.

گزارش‌هاى تاريخى متعدد نشان مى‌دهد كه وكلا، شيعيان را بر مبناى نواحى گوناگون به چهار گروه تقسيم كرده بودند، نخستين ناحيه، بغداد، مدائن و عراق (كوفه) را شامل مى‌شد. ناحيه دوم، شامل بصره و اهواز بود. ناحيه سوم، قم و همدان، و بالاخره ناحيه چهارم، حجاز، يمن و مصر را دربر مى گرفت.

هر ناحيه به يك وكيل مستقل واگذار مى‌شد كه تحت نظر او كارگزاران محلى، منصوب مى‌شدند. اقدامات سازمان وكالت را در دستورالعمل‌هاى حضرت هادى عليه السلام به مديريت اين سازمان، مى‌توان مشاهده كرد.

امام هادي(ع) در مدت عمر شريف خود با هفت تن از خلفاي عباسي، معاصر بود و آنها عبارتند از: مأمون، معتصم، واثق، متوكل، منتصر، مستعين و معتز عباسي.

چگونگي شهادت امام هادي (ع)

سرانجام در ايام خلافت معتز بالله عباسي، به دستور اين خليفه نابكار و جنايت كار، آن حضرت را با زهر مسموم و به شهادت رسانيدند.

از عمر شريف امام هادي(ع) در هنگام شهادتش، تنها 42، يا 41 و يا 40 سال گذشته بود.

گرچه در سال شهادتش، همگان اتفاق دارند كه در سال 254 قمري بود، ولي در روز و ماه شهادت جانگدازش اتفاقي ميان مورخان و سيره نگاران نيست. اكثر مورخان و سيره نگاران شيعه، آن را سوم رجب دانسته ولي برخي از علماي شيعه و بسياري از اهل سنت، آن را 27 و يا 25 جمادي الآخر مي‌دانند.

پس از شهادت امام هادي(ع)، يادگار سليل امامت، حضرت امام حسن عسكري(ع) بدن مطهر پدر را غسل و كفن نمود و بر وي نماز گزارد. آنگاه اهالي سامرا كه جملگي در عزا و ماتم آن حضرت بودند، بدن شريف وي را به خيابان بزرگ شهر، معروف به "شارع ابي احمد" تشييع و بر وي نماز گزاردند و سپس به خانه‌اش برگردانده، و در همان جا مدفون نمودند.