در متن 6 تایی حدیث رفع 6 تا از نقص‌ها بیان شده. آن متن 6 تایی معروف ما که در «کافی» و «خصال» آمده خطا و نسیان و جهل را دارد که به ادراک برمی‌گردند. اینها (نقص‌های مربوط به) حالت ادراکی است. جهل در روایات ما هست، ولی در روایات اهل سنت نیست. در مصادر اهل سنت فقط 3 تا هست: خطا و نسیان و اکراه. جهل نیست و از 3 حالت دیگر یکی‌اش (اکراه) هست. 3 مورد دیگر  (عدم الإطاقة و اضطرار و اکراه) به قدرت و رضا و اراده برمی‌گردد.  

«فقیه» تنها مصدر در کتب ماست که 4 تا (نقص) ادراکی را آورده: خطا و سهو و نسیان و جهل. طبعاً از آن 3 تای دیگر یکی کم کرده (تا 6 تا بشود). «ما اضطرّوا» را انداخته و به جایش «سهو» را آورده. شاید سؤال شود که: شاید غلط املایی است؟ نه، پیش ما واضح است که اگر مرحوم صدوق چیزی را نقل کرد اصل روایی دارد و ایشان در این جهت فوق العاده ملتزم است. مرحوم صدوق به لحاظ مراعات متن فوق العاده است، هرچند در قواعد تحدیث ممکن است چندان مقید نباشد.  

در «فقه الرضا» هم همین طور آمده. تصادفا در آن جا دارد: «أروي ـ یا أُروی و یا أُروّی ـ عن العالم» و آن جا هم خطا و سهو و نسیان دارد. معلوم می‌شود این که اضافه بر نسیان سهو  هم در متون شیعه بوده، ولی به نحو مسند به ما نرسیده. در تمام مصادر عامه خطا و نسیان هست. در «نوادر» احمد هم به‌نظرم 6 تاست و عجز حالت ادراکی را 3 تا (خطا و نسیان و جهل) گرفته (وعنه، عن أبي عبد الله (ع)، قال: سمعته يقول: وضع عن هذه الأمة ست: الخطأ، والنسيان، وما استكرهوا عليه، وما لا يعلمون، وما لا يطيقون، وما اضطروا إليه. [النوادر، ص 74، ح 157]). این کلّاً بحث نافعی است. فرق ین سهو و نسیان را مجلسی اول در شرح «فقیه» دارد (والمراد بالسهو ـ كما يظهر من الأخبار ـ إذا كان مع النسيان هو الشك؛ ليحصل المغايرة [روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 190]). در هرصورت این متن که سهو و نسیان را با هم دارد مشکل سندی دارد؛ چون هم در «فقیه» مرسل آمده و کاملاً واضح است که حساب‌شده است و غلط نیست (چون «ما اضطروا إلیه» را حذف کرده و این‌جا «سهو» را اضافه کرده) و در «فقه الرضا» هم به همین شکل است و در «فقه الرضا» قطعی است که روایت بوده. (حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی الموسوی ، خارج اصول فقه ۱۳۹۷/۱۰/۸)

#اصول

#حدیث_رفع

#حدیث_رفع_و_بیان_موارد_نقص