در باب حجیت خبر 3 مبنای کلی وجود دارد:

1.  حجیت تعبدی که مثل اهل سنت قائلند؛ یعنی معتقدند معیاری را شارع قرار داده (مثلاً راوی خبر عادل باشد) و هرخبری که آن معیار را داشت حجت است؛ چه وثوق به آن خبر حاصل شود و چه نشود. روی این مبنا بحث تعارض امکان دارد؛ چون ممکن است 2 خبر (که مضمونشان با هم تنافی دارد) این ضابطه را داشته باشند. کسی که قائل به حجیت تعبدی است دنبال وثوق نیست (یعنی ولو اطمینان پیدا نشود)، البته منکر این هم نیست که ممکن است خبر ثقه مثلاً 70% وثوق بیاورد. این عده معتقدند آن 20% را که تا رسیدن به اطمینان 90% لازم است (چرا که وثوق 100% هم لازم نیست) تعبد درست می‌کند. حرف ما هم این است که چه دلیلی داریم آن 20% را قبول کنیم؟ بنای عقلا بر قبول خبر ثقه بود که همان 70% وثوق و اطمینان را آورد و اگر وثاقت نبود به خبر شخص تا 20% وثوق پیدا می‌شد. وثاقت راوی این را به 70% رساند. مثلاً اگر سند حدیثی صحیح باشد، ولی بزرگان اصحاب ما از آن اعراض کرده باشند می‌گویید: چون سندش صحیح است تا 70% وثوق می‌آورد. صحبت در این است که آن 20% را چگونه باید تامین کرد؟

آقای خویی می‌فرمایند: بنای عقلا آن است که به آن 20% اعتنا نمی‌کنند. اما این‌که عقلا چنین مبنایی داشته باشند معلوم نیست. مرحوم نایینی معتقد است که این از راه روایات است؛ «فاسمع له وأطع؛ فإنه الثقة المأمون» [الكافي، ج 1، ص 330، ضمن ح 1]. اهل سنت هم که معتقدند از آیۀ مبارکه است؛ "إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا" [الحجرات: 6] که بر اساس آن حجیت خبر عادل ثابت می‌شود. اخباری‌ها (بر اساس یک روایت واحده؛ یعنی: عن محمد بن الحسن بن أبي خالد شينولة، قال: قلت لأبي جعفر الثاني (ع): جعلت فداك، إن مشايخنا رووا عن أبي جعفر وأبي عبد الله ـ عليهما السلام ـ وكانت التقية شديدة فكتموا كتبهم ولم ترو عنهم، فلما ماتوا صارت الكتب إلينا، فقال: حدثوا بها؛ فإنها حق [الكافي، ج 1، ص 53، ح 15]) قائل به تعبدند، لکن هرخبری که در کتب مشهور باشد. 

2.  حجیت خبر موثوقٌ‌به که با تجمیع شواهد وثوق و اطمینان به آن پیدا شود. طبعاً چون وثوق به 2 خبر متعارض امکان ندارد، بر اساس این مبنا اصلاً تعارض بین اخبار به وجود نمی‌آید.

3.  خبر اصلاً حجت نیست و به عنوان دلیل لفظی نمی‌توان به آن تمسک کرد. بر این اساس راه ما برای فهمیدن احکام شریعت آن است که ببینیم علما چه گفته‌اند و به قول ما ببینیم آیا آن حکم تلقّی به قبول شده یا نه؟ همان که از آن تعبیر به معقد اجماع می‌شود. این دسته اصلاً به خبر نگاه نمی‌کنند، هرچند مضمون مطلبی که اصحاب گفته‌اند در خبری ـ ولو صحیح ـ هم موجود باشد. به همان که اصحاب گفته‌اند (و به این روایت صحیح) به عنوان دلیل لفظی نگاه نمی‌کنند، به عنوان دلیل لبی نگاه می‌کنند. (حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی الموسوی ، خارج فقه ۱۳۹۷/۱۰/۳)

#اصول

#حجیت

#خبر_واحد

#مبانی_حجیت_خبر_واحد